Çevresel amaç ve hedeflerin tanımlanmasını ve çevre yönetim sistemiyle ilgili ihtiyaçların karşılanmasını sağlamak için yeterli seviyede ve uygun politikaları ve prosedürleri oluşturarak çevresel performansı sürekli hale getiren araçların tümüne Çevre Yönetim Sistemi (ÇYS) denilmektedir.
Uluslararası işbirliği ile ISO tarafından 1996 senesinde oluşturulan ve ilan edilen ISO 14001 çevre yönetim sistemi standardı, dünyada en fazla kabul edilen ve uygulanan çevre yönetim standardıdır.
ISO 14001, serinin belgelendirme standardı olmakla birlikte üretim ve hizmet gerçekleştirdiği esnada çevreyi de korumayı ve çevreye olan olumsuz etkileri en minimuma indirmeyi hedefleyen firmalara yönelik çevre etkilerinin belirlenmesinden itibaren başlayarak, bu çevresel etkilerin en aza nasıl indirilebileceği, olası olumsuz etkilere karşı alınabilecek tedbirler ve tüm bunlarla ilgili sistematik bir yönetim sistemini ifade etmektedir.
ISO 14001:2015 Çevre Yönetim Sistemi standardı çerçevesinde faaliyetlerini yürüten her tip ve büyüklükte firma, ürettiği ürün ve hizmetlerin yanı sıra gerçekleştirdiği faaliyetlerin çevreye olan etkilerini kontrol etmek için ISO 14001 2015 sisteminin ortaya koyduğu standartlardan faydalanmaktadır.
Çevrenin korunması ve her geçen gün değişmekte olan çevresel koşullara sosyoekonomik gereksinimlerle dengeli bir şekilde yanıt vermeyi hedefleyen ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi, firmalara bu hedeflere ulaşabilmek için sistematik çerçeve sunmaktadır. Çevre Yönetim Sistemi tarafından belirlenen beklenen çıktılara firmaların ulaşmasını sağlayan şartlar ISO 14001 2015 kapsamında yer almaktadır.
Çevre performans standardı olmayan ISO 14001 2015 Çevre Yönetim Sisteminin, çevre yönetim standardı olduğunun bilincinde olunmalıdır. Performans düzeylerinin yanı sıra uyulması gereken kriterleri de tanımlayan Çevre Yönetim Sistemi standardı, firmanın riayet etmesi zorunlu olan yasalar ile firmanın gereksinimlerinin dikkate alınmasıyla kendi performans araçlarını ve amaçlarını belirleyebilme imkanı da sunmaktadır.
Çevre Yönetim Sisteminin Hedefleri Nelerdir?
Çevre yönetim sisteminin temel hedefleri arasında uyumun artırılması ve israfın azaltılması yer almaktadır.
Asgari ve yasal standartlara ulaşarak bunun sürdürülebilir hale getirilmesine uyum denilmektedir. Uyum sağlayamayan firmalara para cezası kesilebileceği gibi devlet bu firmalara müdahale edebilir ya da çalışma belgeleri ellerinden alınabilir.
Uyumun ötesine geçen diğer bir adım ise çevreye olan olumsuz etkinin azaltılması için atık miktarının azaltılmasıdır. Çevre politikalarının uygulanması, geliştirilmesi, koordine edilmesi, yönetilmesi ve izlenmesi sürecinde Çevre Yönetim Sistemi standartlarından faydalanılmaktadır. Tasarım aşamasında kirliliğin engellenmesi ve atık minimizasyonuyla atık azaltma işlemi başlamaktadır. Atıkların yaşam döngüsü sona erdiği zaman geri dönüşüme gönderilmesiyle atık miktarı azaltılmaktadır.
ISO 14001 2015 Çevre Yönetim Sisteminin (ÇYS) dayandığı temel metodolojinin Planla – Uygula – Kontrol et- Önlem al kısaca PUKÖ olduğu bilinmektedir. PUKÖ kısa açıklaması ise aşağıdaki gibidir;
Firmaların çevre politikalarına uygun hareket ederek olumlu sonuçların elde edilmesine yönelik hedeflerin ve süreçlerin belirlenmesine planlama denilmektedir.
Planlamada belirlenen süreçlerin aksatılmadan tatbik edilmesine uygulama denilmektedir.
Çevre ile ilgili hedefler, taahhütler ve çalışma kriterlerinin de içinde yer aldığı çevre politikalarının dikkate alınarak proseslerin izlenmesine, ölçülmesine ve elde edilen sonuçların rapor edilmesine kontrol et denilmektedir.
Firmaların çevre politikalarıyla ilgili sürekli iyileştirme içerisinde olmasına önlem al denilmektedir.
ISO 14001 2015 Çevre Yönetim Sisteminin Uygulama Aşamaları Nelerdir?
Çevre Politikası
ISO 14001 2015 Çevre Yönetim Sisteminin ilk bileşenini çevre politikası oluşturmaktadır. Üst yönetimin resmi olarak belirleyebileceği çevre politikasını, çevreyle ilgilenen firmanın belirlediği genel hedefler ve amaçlar doğrultusunda da tanımlamak mümkündür. Çevreyle ilgili sürekli iyileştirme içerisinde olma taahhüdü, çevre mevzuatı, yönetmelikler, çevre kirliliğinin engellenmesi ve diğer şartlara uygun hareket edilmesi standart çevre politikasının gereklerini oluşturmaktadır. Çevre politikasına yönelik standardın gerekleri ise şöyledir;
Planlama
Başarıyla sonuçlanan her çevre yönetim sistemi programının altında iyi bir planlama yatmaktadır. Bu nedenle firmalar tarafından çevresel durumlar değerlendirildikten sonra gerekli planlar ve hedefler tanımlanarak bu planlama doğrultusunda hareket edilmelidir.
Uygulama ve Faaliyet
Firmaların, çevre yönetim sisteminin firmanın her aşamasında uygulanabilir ve çalışabilir hale gelmesi için uygulama ve faaliyet maddesine gereksinimi vardır. Firmaların bu madde kapsamında TSE Çevre Yönetim Sistemleri standardına uygun olarak yaptığı çalışmalar arasında kaynak, görev, yetki, sorumluluklar, iletişim, uzmanlık ve eğitim ile sağlanan yeterlilik, dokümantasyon, dokümanların ve yürütülen faaliyetlerin kontrol edilmesi, acil durumlar için gerekli hazırlıkların yapılması ve acil durumlarda yapılması gerekenler yer almaktadır.
Kontrol ve Düzeltici Faaliyetler
Çevreye etkisi oldukça önemli olan işlem ve faaliyetlerin takip edilmesi ve ölçülmesi, firma tarafından yürütülen faaliyetlerin çevre mevzuatına uygun olup olmadığının izlenmesi, çevre mevzuatına herhangi bir uygunsuzluk tespit edilmesi halinde düzeltici ve önleyici tedbirlerin alınması bu madde kapsamındadır. Çevre yönetim sisteminin denetlenmesi de bu başlığa dahil edilmektedir. Kontrol ve düzeltici faaliyetler maddesi TSE Çevre Yönetim Sistemleri standardı kapsamında izleme ve ölçme, uygunluğun değerlendirilmesi, uygunsuzluk düzeltici ve önleyici faaliyetler, kayıtların kontrolü ve iç tetkik başlıkları altında toplanmaktadır.
Yönetimin Gözden Geçirmesi
Çevre yönetim sistemi hakkında bilgisi olan kişiler ile birlikte karar mekanizmasındaki kişilerde yönetimin gözden geçirmesi sürecinde olmalıdır. Yönetimin gözden geçirmesi sürecinde yapılacak toplantıların sıklığı ise firma tarafından belirlense de bu toplantıların yılda en az bir defa gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Çevre denetiminin sonuçları, firmanın çevresel amaç ve hedefi ne ölçüde gerçekleştirdiği, günün koşullarına göre değişen şartlar ve bilgiler, Çevre Yönetim Sisteminin uygunluğunu sürekli koruyup koruyamadığı, bu konuyla alakalı endişeler ve görüşler Yönetimin Gözden Geçirmesi kapsamında olmalıdır.
Tıpkı çevre yönetim sisteminin uygulanmasındaki gibi revizyonunda da anahtar rolü üst yönetim üstlenmektedir. Bunun nedeni ise çevre politikasını üst yönetimin oluşturması ve bu politikaya yönelik amaçların belirlenmesinin ardından hedeflere ulaşmak için yapılan gerekli çalışmaların üst yönetim tarafından takip edilmesidir.
ISO 14001 2015 Çevre Yönetim Sisteminin Faydaları Nelerdir?
ISO 14001 2015 Nasıl Belgelendirilir?
ISO 14001 2015 Çevre Yönetim Sisteminin kurulabilmesi için öncelikle danışman bir kuruluşa müracaat etmek gerekmektedir. ISO 14001 2015 belgesine sahip olmak isteyen firmalara iç denetim ile ilgili eğitim veren danışman kuruluşlar, aynı zamanda dış denetimi de gerçekleştirerek firmalara ISO 14001 2015 sertifikası vermeye yetkili kılınmıştır. Firmalara verilen ISO 14001 2015 belgesi 3 yıl boyunca geçerlidir. İlk sene belgelendirme denetiminin yapılmasının ardından firmaya belge verilmekte, takip eden iki senede ise gözetim denetimleri yapılmaktadır. Bu gözetim denetimleri esnasında firmanın ISO 14001 2015 Çevre Yönetim Sistemini uygulayıp uygulamadığı, ISO 14001 2015 standardı koşullarını yerine getirip getirmediği, sürekli iyileşme içerisinde olup olmadığı denetlenmektedir. Bu denetlemelerde bir problem tespit edilmediği takdirde belge geçerliliğini korumaktadır.
ISO 14001 2015 Çevre Yönetim Sistemi belgesinin alınması, firmanın çevre performansı ve yürütülmekte olan çevresel uygulamalar ile ilgili kabul edilebilirliğine kolaylık sağlamaktadır.